Przykrywając części metalowe olejem silnikowym, unika się ich wystawieniem na tlen, co z kolei unika ich utlenieniu przy wysokich temperaturach, zabezpieczając silnik przed korozją. Wolno doliczyć również do oleju inhibitory korozji. Sporo olej silnikowy ma także dodatki w postaci środków czyszczących i dyspergujących, żeby utrzymać silnik w czystości i zminimalizować kreowanie stałych związków tłuszczowych. Tarcie metalowych części tworzy, w sposób murowany, mikroskopijne cząsteczki metalu. Cząsteczki mogą przenieść się w oleju, powodując większą erozję i zużycie kinetycznych części. Oczywiście by przefiltrować te cząsteczki istnieją filtry oleju. Pompa oleju, wyjście bądź pompa zębata poruszana silnikiem pojazdu absorbuje się pompowaniem oleju przez filtr. Istnieją dwa typy filtrów, o pełnym przepływie oraz rozdwojonym. Akcesoria do olejów silnikowych, takie jak przeciwkorozyjne, zmniejszają korozyjny wpływ oleju na elementy ruchome w silniku - wypróbuj Dodatek do paliwa. Dodatki przeciwutleniające, mają na celu zahamowanie procesu starzenia się oleju. Olej silnikowy przygotowuje powłokę izolującą ruchome części, jakie się obok siebie znajdują. W ten sposób zmniejsza się bezpośredni kontakt, zużycie i tworzenie się ciepła, chroniąc silnik. To właśnie dzięki rzetelnego przewodnictwa ciepła olej silnikowy, w momencie styku z gorącą przestrzenią, wchłania część ciepła, aby przemieścić go w inne miejsce, zwykle do powietrza czy też jakiegoś rodzaju odprowadnika. W silnikach benzynowych, koturnowy pierścień kompresji ma prawo narazić olej silnikowy na temperatury rzędu 160 stopni Celsjusza. W silnikach wysokoprężnych, górny pierścień ma okazję wystawić silnik na temperatury powyżej 315 stopni Celsjusza.
Oleje silnikowe z wyższymi wskaźnikami lepkości mniej się osłabiają w gigantycznych temperaturach. Trzeba zawsze zwracać szczególną uwagę na wskazanie lepkości, które znajduje się na zapakowaniu każdego oleju silnikowego. Klasyfikacja Society of Automotive Engineers dzieli oleje silnikowe według 11 klas lepkości, 6 klas zimowych oraz 5 klas letnich. Istnieją też oleje całoroczne, które muszą jednakże spełnić reguły letnie i zimowe.